Schrijftherapie
In diverse nieuwsberichten komt naar voren dat landelijk gezien de schrijfvaardigheid achteruit gaat. Veel kinderen hebben moeite met leesbaar schrijven, het tempo of kramp en pijnklachten. Schrijftherapie kan kinderen hiermee helpen.
Schrijfproblemen
Wie schrijft die blijft
Schrijven is een van de meest lastige vaardigheden die een kind in het basisonderwijs moet leren. Het leren schrijven is een probleem waar kinderen en leerkrachten dan ook regelmatig mee worden geconfronteerd. Ondanks dat er steeds meer gebruik gemaakt wordt van computers blijft het schrijven namelijk een belangrijke vaardigheid.
Schrijfproblemen komen veel voor. Ruim 10 tot 30 procent van de kinderen in het basisonderwijs in Nederland heeft problemen met het (leren) schrijven. Deze problemen kunnen bijvoorbeeld zijn een onleesbaar handschrift, tempo problemen of pijn en vermoeidheid bij het schrijven. Hoewel het aanleren van schrijven een schoolse vaardigheid is, blijkt de motorische component een grote rol te spelen. Dit maakt dat kinderen met schrijfproblemen vaak met een hulpvraag komen bij de kinderfysiotherapeut of kinderoefentherapeut.
De ontwikkeling van het handschrift begint met krassen met een potlood op een stuk papier. Daarna het tekenen van lijnen, cirkels, een kruis en andere geometrische figuren. Later gaat het kind een handschrift ontwikkelen dat door de jaren steeds meer automatisch wordt uitgevoerd. De ontwikkeling van het schrijven wordt beoordeeld aan de hand van zowel leesbaarheid en tempo. De leesbaarheid wordt beïnvloed door de vorm van de letters, de ruimte tussen de letters en woorden, de grootte van de letters en de stand van het schrift. Het tempo van het schrijven is van belang om bij te kunnen blijven in de klas.
Het is niet zo dat kinderen die niet goed schrijven per definitie een slechte motoriek hebben. Schrijfproblemen kunnen namelijk ook veroorzaakt worden door onvoldoende kennis over de letters, problemen in visueel ruimtelijke oriëntatie of concentratie, interesse of motivatie.
Een aantal belangrijke motorische zaken bij het schrijven zullen nu verder worden toegelicht.
Een goede zithouding
Bij een goede zithouding staan de voeten plat op de grond. De knieën en heupen staan in een hoek van 90 graden. Daarnaast is de stoel goed aangeschoven zodat er nog een vuist tussen de buik en de tafel past. Maar een goede zithouding bereik je niet alleen door goed meubilair op de juiste hoogte en bovenstaande voorwaarden. Ook andere factoren spelen hierbij een rol zoals een goed evenwicht, voldoende rust en voldoende stabiliteit.
Bladligging
Om te kunnen schrijven is een juiste bladligging nodig. Het blad ligt gedraaid voor het kind (ongeveer 20-30 graden). De niet-schrijfhand moet voorkomen dat het blad wegschuift door het blad te ondersteunen. Daarnaast moet deze hand het blad omhoog verplaatsen tijdens het schrijven.
Fijne motoriek
Het schrijven doet een groot beroep op de fijne motoriek. De vingers moeten goed kunnen worden aangestuurd om een pen vast te houden en vanuit daar lettervormen te maken. Daarnaast moeten de vingers buig- en strekbewegingen kunnen maken. De krachtdosering moet ook goed zijn zodat de pendruk niet te hard of te zacht is.
Voorkeurshand
Een kind ontwikkelt een voorkeurshand. Dit hangt samen met de ontwikkeling van de hersenen. Bij sommige kinderen is al vroeg duidelijk of het kind links- of rechtshandig is, maar meestal is een kind tot ongeveer vier jaar tweehandig en verloopt de ontwikkeling symmetrisch. De handen moeten uiteindelijk steeds meer gaan samenwerken.
Juiste pengreep
Er is veel geschreven over het leren schrijven en het hanteren van een juiste pengreep. Het is goed om kinderen op jonge leeftijd te stimuleren om een goede pengreep te gebruiken.
Veel mensen gaan ervan uit dat er slechts één goede pengreep bestaat, namelijk de dynamische driepuntsgreep. In de paramedische wereld wordt echter onderscheid gemaakt in drie groepen, namelijk de onrijpe pengreep, de overgangsgrepen en de rijpe pengrepen. Een rijpe pengreep wordt gekenmerkt door een goede polscontrole en het goed kunnen coördineren van de vingers. Uit onderzoek blijkt namelijk dat kinderen met een afwijkende pengreep niet per definitie slechte schrijvers zijn.
Oefening baart kunst
Om goed te worden in een sport is het nodig dat je veel oefent. Dit is bij schrijven ook zo. Er is veel oefening en ervaring nodig om uiteindelijk goed te kunnen schrijven. Als het leren schrijven veel problemen oplevert probeer dan een oplossing te zoeken met school, de leerkracht of met therapie.
Schrijftherapie
Kinderen met schrijfproblemen komen vaak in een vicieuze cirkel (falen, vinden het niet leuk, gaan minder oefenen en lopen daardoor meer en meer achter). Met schrijftherapie kan deze vicieuze cirkel doorbroken worden. Doormiddel van een schrijftest wordt er gekeken naar de kwaliteit van het handschrift en de schrijfsnelheid. Daarnaast worden er aanvullende onderzoeken gedaan, bijvoorbeeld naar de fijne motoriek of de visueel motorische integratie.
Wanneer een kind start met schrijven wanneer het kind er nog niet klaar voor is, raken kinderen ontmoedigd en leren ze vaak verkeerde gewoonten aan, die later moeilijk te corrigeren zijn (Schneck & Amundson, 2015).
Screening
Er is landelijk een nieuwe schrijftest WRITIC ontwikkeld die meet of kinderen startklaar zijn voor het leren schrijven. De test wordt individueel in de klas afgenomen in groep 2. Het liefst in de periode januari tot mei. Mocht dan uit deze test blijken dat het kind nog niet startklaar is dan kan tijdig ingegrepen worden met passende interventies door de leerkracht of eventueel een therapeut. Het doel is om te bereiken dat het kind startklaar is aan het einde van groep 2 zodat het kan starten met schrijfonderwijs in groep 3.
Begeleiding door een therapeut om het handschrift van kinderen te verbeteren, zodat het schrijven minder energie kost.
De Writic is een screening om te meten of kleuters startklaar zijn voor het schrijfonderwijs in groep 3.